Wat als?

Donderdag, 10 september 2015

‘What if-history’ is voor historici die zichzelf min of meer serieus menen te moeten nemen hooguit iets voor een regenachtige zondagnamiddag (met de gordijnen dicht). Toch kan het als gedachte-experiment best interessant zijn. Zo zou je met recht kunnen beargumenteren dat een min of meer lokale gebeurtenis als de moord op Kurt Eisner (in München, 1919) een van de belangrijkste gebeurtenissen van de twintigste eeuw is geweest. Kurt wie? Dat bedoel ik.

Eisner (Berlijn 1867 – München 1919) was een linkse socialist – van de SPD overgestapt naar de USPD – die in de revolutionaire periode na het einde van de Eerste Wereldoorlog in november/december 1918 minister-president werd van wat toen eventjes de Volksstaat Bayern heette. Hij voerde de achturige werkdag en het vrouwenkiesrecht in, zeker naar huidige maatstaven geen erg revolutionaire daden. Hij schafte ook het kerkelijk toezicht op het onderwijs af, geen slimme zet in een land waar de kerk een machtig instituut was.

Mogelijk mede daardoor verloor zijn partij de verkiezingen. Toen hij in februari 1919 op weg was naar het parlement om zijn terugtreden bekend te maken, werd hij op straat doodgeschoten door een radicale nationalist, graaf Von Arco auf Valley. Gevolg: de oprichting van een Radenrepubliek en het uitbarsten van een golf van ‘rode terreur’, gevolgd door een nog veel heftiger golf van ‘witte contraterreur’ door te hulp gesnelde paramilitaire groepen (Freikorpsen) met naar schatting ruim 2000 doden.

In het toch al conservatieve Beieren zat de angst voor alles wat maar naar rood zweemde er daarna goed in. Dus – daar gaan we – als dit allemaal niet was gebeurd, dan was niet elke anti-bolsjewiek hartelijk omarmd. En als dit niet was gebeurd, had de lokale bierhal-politicus A. Hitler in november 1923 mogelijk geen poging tot staatsgreep gedaan. En als dit niet was gebeurd, hadden de rechters hem niet zo mild gestraft; zijn anti-bolsjewistische bedoelingen waren immers goed? Hoe het verder is gegaan weten we inmiddels.

Door de panische angst voor rood heeft het nog tot 1989 geduurd voor Eisner een monument kreeg, een plaquette op de plek waar hij werd neergeschoten – in de Kardinal Faulhaberstrasse. De kerk is in Beieren nog steeds een machtig instituut.






Maurits van den Toorn
Journalist en redacteur


Meest recente blogs



Meest recente foto's



Meest recente publicaties